1.GIỚI THIỆU
Bệnh ấu trùng sán dây lợn (Cysticercosis) là bệnh ký sinh trùng gây ra do người ăn phải trứng sán dây lợn Taenia solium qua thực phẩm hoặc nước uống. Bệnh có thể nhiễm ở tất cả các lứa tuổi và không phân biệt giới tính.
Hình 1. Sán dây của bệnh nhân được sổ khi đến khám bệnh tại Viện sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Hồ Chí Minh
Bệnh phân bố ở nhiều khu vực trên thế giới Châu Phi, Châu Mỹ, Đông Nam Á...và trong đó có Việt Nam.
2. NGUỒN BỆNH
- Thực phẩm, nước uống bị nhiễm trứng sán dây lợn
- Người nhiễm sán dây lợn trưởng thành.
3. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
Tuỳ thuộc vào vị trí cư trú ở cơ, hệ thần kinh, mắt và số lượng nang sán mà có các biểu hiện khác nhau.
3.1 Dưới da, cơ
Phổ biến nhất trong các trường hợp ấu trùng sán dây lợn, tuy nhiên triệu chứng thường không rõ ràng nên không được phát hiện hoặc phát hiện tình cờ.
Nang ấu trùng sán dây lợn dưới bao cơ, hình tròn hoặc bầu dục, kích thước thường từ 1-2cm, có thể tới 3cm, di động dễ, không đau, không ngứa. Vị trí thường gặp nhất ở tay và ngực nang có thể tự thoái triển và can xi hoá.
Hình 2. Hình ảnh nang sán dưới da [3]
3.2 Hệ thần kinh và não
Thường gây ra những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh, thậm chí có thể gây tử vong, triệu chứng lâm sàng đa dạng và không đặc hiệu tùy theo vị trí, số lượng và kích thước nang sán trong não, tủy sống.
- Động kinh: là triệu chứng thường gặp nhất, gặp ở 50-80% các trường hợp nang sán trong nhu mô não.
- Đau đầu, buồn nôn, nôn do tăng áp lực nội sọ: gặp ở 20-30% số trường hợp
- Suy giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần
- Bệnh nhân có thể bị liệt, rối loạn vận động, rối loạn cảm giác.
- Trường hợp có nhiều nang sán, bệnh nhân có thể đột quỵ hoặc hôn mê dẫn đến tử vong.
3.3 Tại mắt
- Hiếm gặp, chiếm 1-3% tổng số các trường hợp ấu trùng sán dây lợn.
- Nang sán xâm nhập vào mắt thông qua mạch võng mạc, có thể ký sinh bất cứ đâu trong ô mắt như tiền phòng, trong võng mạc, đáy mắt, kết mạc... hoặc trôi tự do trong thủy tinh thể, khoang dưới võng mạc.
- Triệu chứng lâm sàng thường gặp: Đau mắt, giảm thị lực, lồi mắt, nhìn mờ, nhìn đôi.
Hình 3. Hình ảnh ký sinh trùng ở mắt [4]
4. CHẨN ĐOÁN
Chẩn đoán xác định: bằng xét nghiệm miễn dịch và xét nghiệm phân hoặc dịch tá tràng
Chuẩn đoán phân biệt:
- Phân biệt tổn thương ở hệ thần kinh trung ương: Lao, ung thư, áp xe não, tổn thương do ký sinh trùng khác như Toxocara canis, Toxoplasma gondii...
- Phân biệt tổn thương dưới da: u mỡ và các tổ chức bã đậu.
- Phân biệt các bệnh tổn thương về mắt.
5. ĐIỀU TRỊ
- Điều trị đặc hiệu kết hợp với điều trị triệu chứng.
- Điều trị ngoại khoa khi cần.
6. PHÒNG BỆNH
- Tuyên truyền giáo dục sức khỏe: tuyên truyền cho người dân về tác hại và đường lây truyền của bệnh sán dây, bệnh ấu trùng sán dây lợn để chủ động phòng chống.
- Vệ sinh phòng bệnh: vệ sinh cá nhân, thực hiện ăn chín, uống chín, ăn rau sống phải rửa sạch dưới vòi nước.
- Quản lý và xử lý nguồn phân tươi hợp lý, tránh phát tán mầm bệnh ra môi trường.
- Phát hiện và tẩy sán trưởng thành sớm nếu bị nhiễm bệnh.
BSCKI.Trần Văn Ngải
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Quyết định số 1383/QĐ-BYT ngày 20/5/2022 về Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh ấu trùng sán dây lợn.
2. https://vncdc.gov.vn/benh-san-day-nd14534.html
3. https://medlatec.vn/tu-dien-benh-ly/au-trung-san-day-lon-sbdonhttps://medlatec.vn/tu-dien-benh-ly/au-trung-san-day-lon-sbdon
4. https://phil.cdc.gov/Details.aspx?pid=14629
BẢN QUYỀN THUỘC VIỆN SỐT RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG - TP. HỒ CHÍ MINH
Số 685 Trần Hưng Đạo - Phường 1 - Quận 5 - TP. Hồ Chí Minh | www.impehcm.org.vn
Điện thoại: 84-028-3923.7117 / 3923.9940 / 3923.7422 / 3923.8091 / 3923.9946 - Fax: 84-8-3923.6734
Giấy phép số 125/GP-BC (9/4/2007)