Bệnh ấu trùng giun đầu gai (Gnathostoma)

1. NGUYÊN NHÂN

Nguyên nhân chính gây ra bệnh ấu trùng giun đầu gai (Gnathostoma) là do ăn các thực phẩm chứa ấu trùng chưa được nấu chín kỹ.

Con người nhiễm bệnh do ăn, uống hoặc tiếp xúc với thịt của các vật chủ trung gian nhiễm bệnh như Cyclops (động vật giáp xác thuộc lớp chân hàm), cá, lươn, êch, chim, rắn.. hay thịt chưa được nấu chín.

2. LÂM SÀNG

Sau 2-4 tuần kể từ khi nhiễm ấu ttrùng giun đầu gai., người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như:

- Sốt

- Mệt mỏi, ăn kém,

- Buồn nôn và nôn,

- Tiêu chảy,

- Đau bụng không rõ ràng.

Sau đó ấu trùng di chuyển và gây ra các thể lâm sàng tương ứng.

Thể ở da và mô mềm

- Tổn thương da có thể gặp ở dạng ban đỏ, ngứa, có thể là một khối phù nề giới hạn không rõ; có sưng, nóng, đỏ, đau.

- Phù cục bộ: Tại vị trí tổn thương, có tính di chuyển dưới da, từng đợt do chuyển động của ấu trùng.

- Ngứa, mề đay: Tính chất mạn tính,

- Ấu trùng di chuyển có thể gặp khắp nơi trong cơ thể bệnh nhân gồm chi trên, vùng thắt lưng, chi dưới, mặt vai cổ, vùng bụng và ngực, lưng và mông.

Hình ảnh minh họa (nguồn TLTK)

Thể thần kinh

Thể thần kinh gồm các mức độ tổn thương như viêm tủy rễ thần kinh, viêm não-tủy rễ thần kinh, viêm não- màng não gây ra các hội chứng thường gặp như sau:

- Hội chứng màng não: Cứng gáy, sợ ánh sáng, tăng áp lực nội sọ.

- Hội chứng viêm não: Rối loạn tri giác, yếu/liệt nửa người.

- Có trường hợp gây hôn mê kéo dài.

Thể nội tạng và cơ quan khác hiếm gặp

- Tiêu hóa: Khi ấu trùng di chuyển đến thành dạ dày- ruột thì bệnh nhân có thể có cảm giác khó chịu, sốt, nổi mày đay, chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau thượng vị hay hạ sườn phải nếu ấu trùng di chuyển đến gan;

- Phổi: Bệnh nhân có biểu hiện ho, đau ngực do viêm màng phổi, khó thở, tràn khí màng phổi, tràn dịch-tràn khí màng phổi, ho ra máu, ho ra ấu trùng;

- Tiết niệu, sinh dục: Tiểu ra máu, đôi khi ấu trùng chui vào tử cung;

- Ở mắt: Ấu trùng chui vào mắt rất hiếm, Gnathostoma spp. có thể xâm nhập trực tiếp vào mắt gây viêm màng bồ đào, viêm mống mắt, teo mống mắt, xuất huyết, tăng áp lực nhãn cầu, sẹo võng mạc, rối loạn thị giác, giảm thị lực, đau, sợ ánh sáng và mù.

- Ở tai: Do ấu trùng Gnathostoma spp. di chuyển chui vào hốc tai, hốc mũi, có thể gây tổn thương cơ quan tiền đình-ốc tai làm đau tai, giảm thính lực hoặc ù tai.

4. CHẨN ĐOÁN

Dựa vào xét nghiệm huyết thanh học

- Trường hợp bệnh nghi ngờ: Bệnh nhân sống trong vùng dịch tễ có bệnh ấu trùng giun đầu gai lưu hành, ăn các món ăn có nguy cơ nhiễm ấu trùng và có các bệnh cảnh lâm sàng.

- Trường hợp bệnh xác định: Soi trực tiếp tìm thấy ấu trùng Gnathostoma spp. ở các vị trí tổn thương, hoặc Xét nghiệm ELISA phát hiện kháng thể IgM/IgG kháng ấu trùng Gnathostoma spp. dương tính

- Bạch cầu ái toan (Ưa a xít) tăng

- Chẩn đoán hình ảnh: Phát hiện các hình ảnh tổn thương ở nội tạng, mô tương ứng gợi ý thương tổn do ấu trùng.

5. ĐIỀU TRỊ

Nguyên tắc điều trị

- Điều trị thuốc đặc hiệu phối hợp với điều trị triệu chứng.

- Điều trị theo thể bệnh

6. PHÒNG BỆNH

Thực hiện ăn chín, uống chín,

- Nấu chín kỹ các loại hải sản, đặc biệt là cua và tôm nước ngọt.

- Tránh ăn tái các loại thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ.

- Khi chế biến thực phẩm tươi sống, cần mang bao tay.

- Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước và sau khi chế biến thức ăn.

- Không để nguồn thực phẩm tươi sống gần với thực phẩm đã nấu chín.

- Sử dụng nguồn nước sạch và đảm bảo vệ sinh trong sinh hoạt hàng ngày.

- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình chế biến và lưu trữ thực phẩm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. https://lawnet.vn/vb/Quyet-dinh-1574-QD-BYT-2022-huong-dan-chan-doan-dieu-tri-au-trung-giun-dau-gai-7E7E2.html2.

2.https://www.researchgate.net/publication/372063627_DAC_DIEM_LAM_SANG_CAN_LAM_SANG_TREN_BENH_NHAN_NHIEM_AU_TRUNG_GNATHOSTOMA_SPP_TAI_VIEN_SOT_RET-KY_SINH_TRUNG-CON_TRUNG_QUY_NHON?_tp=eyJjb250ZXh0Ijp7ImZpcnN0UGFnZSI6InNpZ251cCIsInBhZ2UiOiJwcm9maWxlIn19

3. Bệnh học, triệu chứng và chẩn đoán bệnh giun đầu gai (Tác giả: DS. Nguyễn Thị Phương Dung, Tham vấn y khoa: TS. BS. Nguyễn Thị Quỹ)

4. DPDx (Diagnostic Procedures for Parasitic Diseases) is an interactive online resource designed for health professionals and laboratory scientists. It aims to strengthen the diagnosis of parasitic diseases globally by providing information and reference resources

BS.CKI Phan Thị Diện