Kỹ thuật lấy bệnh phẩm và xét nghiệm soi tươi nấm da

Nấm da thường gây bệnh trên bề mặt những nơi có chất sừng (keratin) như da, lông, tóc, móng

Trên lâm sàng, tùy từng loại nhiễm nấm khác nhau mà hình ảnh tổn thương trên da có những biểu hiện khác nhau. Để điều trị cho kết quả tốt bệnh nhân cần phải được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Xét nghiệm nấm gây bệnh cũng tương tự như xét nghiệm vi khuẩn gây bệnh. Những bệnh nhân nghi ngờ do nấm gây nên được tiến hành xét nghiệm trực tiếp soi dưới kính hiển vi hoặc được nuôi cấy trên các môi trường thích hợp để xác định tính chất sinh hoá học từ đó định rõ loài nấm gây bệnh.

Trong công tác xét nghiệm nấm cần lưu ý điều kiện vệ sinh dụng cụ và không khí xung quanh ở nơi làm xét nghiệm, vì trong không khí các bào tử và sợi nấm tạp thường xuất hiện. Nếu không chú ý vệ sinh sạch sẽ dễ lây nhiễm ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

1. Dụng cụ, hóa chất

• Kính hiển vi quang học
• Lam kính
• Lamen
• Đèn cồn và cồn 90 độ
• Dao mổ tiệt trùng
• Kìm cắt móng
• Nhíp nhổ tóc
• Dung dịch KOH (hoặc NaOH) 10-30%

2. Lấy bệnh phẩm
   1. Lấy bệnh phẩm ở da

• Cạo vẩy da ở rìa thương tổn
• Cạo ở nhiều vị trí
• Cạo từ trong thương tổn ra ngoài da lành để lấy vẩy ở ranh giới giữa da bệnh và da lành, cho các vẩy da rơi lên tiêu bản hoặc vào đĩa petri vô khuẩn
• Lấy vẩy da không phải vẩy tiết
• Không cạo bệnh phẩm trên thương tổn cấp tính: chàm cấp, bội nhiễm

Hình 1: Lấy bệnh phẩm ở da

2. Lấy bệnh phẩm ở móng

• Nếu thương tổn móng dầy mủn ở bờ tự do: dùng dao, kéo cạo và cắt lớp sừng mủn ở dưới móng
• Nếu thương tổn móng tách giữa móng và bàn móng dùng dao nhọn cạo chất sừng mủn ở dưới móng
• Nếu viêm quanh móng:Cạo vẩy da ở rãnh quanh món
• Cho lớp sừng vào tiêu bản hoặc đĩa petri vô khuẩn.

Hình 2: Lấy bệnh phẩm ở móng

3. Kỹ thuật làm tiêu bản

• Nhỏ 1- 2 giọt hoá chất soi tươi lên tiêu bản.
• Đậy lamen
• Đối với dung dịch KOH thì chờ 15- 30 phút, nếu muốn quan sát ngay thì hơ nóng trên ngọn lửa đèn cồn.
• Soi kính hiển vi vật kính 10x và 40x.
• Ghi kết quả vào phiếu XN.
• Xử lý dụng cụ, bệnh phẩm.

4. Nhận định kết quả

Trước khi soi nên dàn mỏng tiêu bản. Sử dụng vật kính 10 xác định vi trường xem sơ bộ, sau đó dùng vật kính 40 để nhận định.

• Nấm xám : thường gặp ở lòng bàn tay, sợi nấm có vách ngăn, ngắn chia nhanh, bắt màu tối.
• Nấm da :thấy sợi nấm trong suốt, có vách ngăn, có thể thấy bào tử đốt.

Hình 3: Nấm da

• Nấm lang ben :thấy sợi nấm thô, ngắn giống sợi miến vụn và đám tế bào tròn dạng hình túi trứng cóc

Hình 4: Nấm lang ben

• Nấm tóc:

• Thấy sợi và bào tử nấm trong lòng sợi tóc (Endothrix): Phát nội
• Thấy sợi bào tử nấm nằm quanh sợi tóc (Ectothrix): Phát ngoại

Một số yếu tố có liên quan đến kết quả xét nghiệm.

Bệnh phẩm: trước khi làm xét nghiệm bệnh nhân phải ngừng thuốc điều trị kháng nấm ít nhất 1 - 2 tuần.

• Nếu không ngừng thuốc thì nấm tạm thời “biến mất”, “thể lặn” làm cho kỹ thuật viên tìm không ra.
• Các thuốc mỡ tồn tại trên da khiến trong vi trường có nhiều hạt mỡ khó xem, làm cản trở tầm nhìn của người quan sát.
• Các thuốc màu làm cho da bị nhuộm màu xanh hay tím, đỏ, làm che khuất cấu trúc của vi nấm.

Người KTV soi phải có định hướng trên cơ sở tóm tắt của lâm sàng.

Phạm Thị Thu Giang