Gánh nặng bệnh tật toàn cầu năm 2017 - Báo động về vấn đề sức khỏe

Năm 2007, Tạp chí Lancet lần đầu tiên công bố nghiên cứu về Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu (Global Burden of Disease - GBD), đến nay, hàng năm cho thấy thế giới ngày càng khỏe mạnh hơn. Tuy nhiên, khác với thường lệ, năm 2017 tỷ lệ tử vong cao, dịch bệnh kéo dài và tình trạng thiếu nhân viên y tế xảy ra, do đó GBD 2017 như một tín hiệu cảnh báo khẩn cấp về tình trạng đe dọa sức khỏe toàn cầu.

Năm 2017, mặc dù tỷ lệ tử vong của người lớn trên toàn cầu giảm ổn định, tuy nhiên đối với một số trường hợp, một số địa phương tỷ lệ tử vong tăng lên. Khủng hoảng, xung đột và khủng bố là 2 trong số những nguyên nhân gây tử vong tăng nhanh nhất trên toàn cầu (tăng 118% so với năm 2017). Cùng với đó, các dịch bệnh, các vấn đề về sức khỏe như phụ thuộc chất gây nghiện, giảm đau, bệnh không lây nhiễm, trầm cảm và sốt xuất huyết mang tính đặc trưng của thời đại. Sự phụ thuộc chất gây nghiện đã tăng lên đến một quy mô chưa từng thấy, với 4 triệu ca mới và 110.000 ca tử vong trong năm 2017. Các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong toàn cầu trong năm 2017, hơn một nửa số ca tử vong (28,8 triệu) được cho là do 4 yếu tố nguy cơ: huyết áp cao, hút thuốc, đường huyết cao và chỉ số khối cơ thể cao. Tỷ lệ béo phì đã tăng lên ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, dẫn đến hơn một triệu ca tử vong do bệnh tiểu đường tuýp 2, nửa triệu ca tử vong do bệnh thận mãn tính liên quan đến bệnh tiểu đường và 180.000 ca tử vong liên quan đến viêm gan nhiễm mỡ không do rượu. Cũng trong năm 2017, rối loạn trầm cảm là nguyên nhân thứ ba trong những nguyên nhân hàng đầu, tử vong do sốt xuất huyết - một căn bệnh liên quan đến sự phát triển và đô thị hóa tăng đáng kể ở hầu hết các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, số ca tử vong trên toàn cầu từ 24.500 năm 2007 tăng lên 40.500 năm 2017.

Theo giới tính, GBD 2017 cho thấy có sự khác biệt đáng kể về sức khỏe giữa nam và nữ. Tỷ lệ tử vong ở nam trưởng thành không thay đổi ở phần lớn các nước trên thế giới, còn phụ nữ thì sống lâu hơn nhưng có nhiều năm bị tình trạng sức khỏe kém. Đáng chú ý, sự khác biệt về giới tính lớn nhất đó là rối loạn sử dụng chất, chấn thương do giao thông, bạo lực.

Năm 2017, lần đầu tiên đã đưa chỉ số mật độ nhân viên y tế vào GBD. Theo đó, cho thấy sự thiếu hụt toàn cầu và sự phân bố không đồng đều về nhân viên y tế đòi hỏi cần tăng cường chú ý để không làm giảm việc đạt được các “mục tiêu phát triển bền vững (Sustainable Development Goals - SDGs). Ước tính chỉ có một nửa số quốc gia có nhân viên y tế cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng (khoảng 30 bác sĩ, 100 y tá hoặc nữ hộ sinh và 5 dược sĩ trên 10.000 người). Mặc dù nhiều quốc gia châu Âu có lực lượng y tế chất lượng cao, nhưng các quốc gia ở châu Phi cận Sahara, Đông Nam Á, Nam Á và một số quốc gia ở Châu Đại Dương thì thiếu hụt lớn.

Điều đáng chú ý đó là, theo GBD 2017 cho thấy không có quốc gia nào đi đúng hướng để đáp ứng SDG về sức khỏe của WHO vào năm 2030. Mặc dù tỷ lệ tử vong dưới 5 tuổi, tử vong sơ sinh, tử vong mẹ và các chỉ số sốt rét ở hầu hết các quốc gia thành công ít nhất 95%. Nhưng đối với nhiều mục tiêu khác, bao gồm cả mục tiêu giảm suy dinh dưỡng trẻ em và giảm bạo lực thì không có quốc gia nào trên thế giới đạt được tốc độ thay đổi cần thiết cho những mục tiêu này.

Qua kết quả từ nghiên cứu GBD của năm 2017 cho thấy một sự cảnh báo, nhắc nhở rằng, nếu không có cảnh giác và nỗ lực không ngừng, thì tiến trình SDG có thể dễ dàng bị đảo ngược. Từ ước tính của GBD 2017 đòi hỏi chính phủ của các quốc gia và các tổ chức quốc tế không chỉ nỗ lực tránh những mất mát sắp xảy ra đối với những thành quả khó khăn lắm mới đạt được mà còn phải áp dụng cách tiếp cận mới linh hoạt để giải quyết các mối đe dọa.

Dịch từ: Editorial www.thelancet.com Vol 392 November 10, 2018 1683 (https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(18)32858-7/fulltext?dgcid=etoc-edschoice_email_gbd17)

Ban Biên tập website