VĂN BẢN PHÁP LÝ VÀ CHỈ ĐẠO
TIN Y TẾ NỔI BẬT TRONG TUẦN
1. Y tế dự phòng là then chốt
Theo báo Nhân dân, ngày 30/12/2017, Những năm qua, các hoạt động y tế dự phòng (YTDP) được triển khai ngày càng mạnh mẽ, đã góp phần quan trọng cải thiện đáng kể các chỉ số về sức khỏe của người dân Việt Nam. Tuy vậy, công tác chăm sóc sức khỏe hiện vẫn đối mặt nhiều thách thức, đòi hỏi sự chung tay, góp sức của các bộ, ngành, chính quyền các cấp và người dân.
Các thách thức trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân hiện nay đó là: tình trạng chênh lệch về các chỉ số sức khỏe cơ bản giữa thành thị và nông thôn, giữa các khu vực và các nhóm đối tượng trong những năm gần đây vẫn chưa được cải thiện nhiều. Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em thể nhẹ cân đã giảm nhanh song tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi vẫn còn ở mức cao. Trong khi đó, tỷ lệ béo phì ở trẻ em dưới năm tuổi đang tăng nhanh trong những năm gần đây. Đáng chú ý, hiện nay, gánh nặng do các bệnh lây nhiễm (sốt rét, sốt xuất huyết…) vẫn ở mức cao, ngày càng khó kiểm soát thì sự xuất hiện các dịch bệnh mới nổi, trong đó chủ yếu là các bệnh lây truyền từ động vật sang người như: H5N6, H7N9, Mers-CoV, Ebola… là một thách thức lớn đối với hệ thống y tế. Sự thay đổi cơ cấu gánh nặng bệnh tật, tử vong với sự gia tăng tỷ lệ các bệnh không lây nhiễm không chỉ gây nên gánh nặng về bệnh tật và kinh tế cho cả bản thân người bệnh và gia đình mà còn tạo nên gánh nặng cho hệ thống y tế cũng như toàn xã hội. Bệnh không lây nhiễm không chỉ gia tăng ở các quần thể dân cư thành thị có điều kiện kinh tế phát triển mà cả người nghèo ở vùng nông thôn.
Để dự phòng bệnh tật có hiệu quả, cần có sự kết hợp lồng ghép các chiến lược can thiệp liên quan với nhiều yếu tố nguy cơ và bệnh tật, thay đổi hành vi lối sống của cộng đồng, với sự tham gia liên ngành, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, chính trị, kinh tế, xã hội, doanh nghiệp, bao gồm Nhà nước và tư nhân. Các chiến lược đó là: giám sát dịch tễ học nhằm theo dõi chiều hướng các yếu tố nguy cơ và tỷ lệ mắc bệnh làm cơ sở xác định ưu tiên và đánh giá hiệu quả can thiệp. Đề xuất các chính sách và tạo môi trường thuận lợi nhằm thúc đẩy và tạo điều kiện thay đổi hành vi. Nâng cao năng lực của hệ thống y tế nhằm tăng cường độ bao phủ và sử dụng có hiệu quả các dịch vụ dự phòng và chăm sóc sức khỏe. Thiết lập các chương trình nhằm tăng khả năng tiếp cận, kết nối của người dân với các nguồn lực và các dịch vụ, củng cố và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở, triển khai quản lý bệnh tật, bao gồm bệnh lây nhiễm và không lây nhiễm gắn với chăm sóc sức khỏe ban đầu và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, nhằm duy trì các hoạt động dự phòng và quản lý bệnh tật tại cộng đồng.
2.Chất thải y tế nguy hại của các bệnh viện chiếm khoảng 23%
Theo Cục Quản lý môi trường y tế (Bộ Y tế) cho biết theo thống kê từ các báo cáo quan trắc, chất thải y tế nguy hại của các bệnh viện chiếm tỷ lệ khoảng 23% so với tổng lượng chất thải y tế phát sinh.
Tổng lượng chất thải y tế nguy hại được xử lý theo yêu cầu trong kỳ báo cáo đạt tỷ lệ 99%; trong đó các bệnh viện tuyến Trung ương, bệnh viện tư nhân đã xử lý 100% lượng chất thải y tế nguy hại phát sinh.
3.Điểm lại những sự kiện y tế nổi bật trong năm 2017
Lần đầu tiên Việt Nam ghép thận chéo thành công; ghép phổi thành công từ người hiến tặng còn sống; vụ án VN Pharma; tai biến chạy thận làm 8 người tử vong; sốc nhiễm khuẩn khiến 4 trẻ sinh non tử vong; dịch sốt xuất huyết tấn công Hà Nội... là những sự kiện y tế nổi bật trong năm 2017.
Lần đầu tiên ở Việt Nam, Bệnh viện Chợ Rẫy, TP HCM vừa thực hiện thành công ghép thận đổi chéo 2 trường hợp từ 2 người cho thận sống.
Nữ bệnh nhân thứ nhất là chị Lê Thị Ánh Hồng, 31 tuổi ở Kiên Giang bị suy thận giai đoạn cuối, phải chạy thận nhân tạo định kỳ từ tháng 4/2015 tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Cách đây gần 1 năm, người cha dượng của chị đã tình nguyện hiến thận để ghép cho chị. Tuy nhiên, các xét nghiệm cho thấy bệnh nhân này có kháng thể A24 chống lại kháng nguyên của người cha dượng, nên không thể phẫu thuật ghép thận.
Nữ bệnh nhân thứ 2 là chị Vũ Thị Huề, 32 tuổi, ở Đắk Nông cũng phải chạy thận nhân tạo định kỳ từ tháng 6/2014. Người mẹ ruột của chị đồng ý hiến thận để ghép cho con, nhưng cũng gặp phải trường hợp tương tự là có một kháng thể chống lại kháng nguyên của người mẹ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Thái Minh Sâm, Trưởng khoa Tiết niệu, Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết: Cả 2 trường hợp này nếu vẫn quyết định ghép thận thì nguy cơ thải ghép sau mổ rất cao, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng.
Sau khi nghiên cứu, hội đồng chuyên môn quyết định ghép thận chéo, nghĩa là thận của người cha dượng ở cặp thứ nhất sẽ cho người nhận ở cặp thứ 2 và ngược lại người mẹ của cặp thứ 2 sẽ dành thận cho người nhận của cặp thứ nhất. Ca mổ được thực hiện vào ngày 11/1, việc lấy thận và ghép thận được tiến hành song song. Đến nay, sức khỏe của cả hai bệnh nhân đều tốt, riêng mạch máu hai thận hoạt động ngay lập tức và trở lại bình thường chỉ sau hai ngày phẫu thuật.
Theo bác sĩ Sâm, đây là ca ghép thận chéo trên người sống lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam trên hai cặp gia đình khác nhau và là ca thứ 500 được thực hiện tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Từ thành công này sẽ mở hướng triển vọng cho việc ghép thận từ người cho chết não trong tương lai.
Tháng 2/2017, các bác sĩ BV Quân Y 103 (Học viện Quân y) đã thực hiện thành công ca ghép phổi từ người hiến còn sống.
Người được ghép phổi là bệnh nhi 7 tuổi; bố bé (28 tuổi) và bác ruột (30 tuổi) mỗi người tặng bé một phần phổi của mình để tạo thành 2 lá phổi cho con. Cuộc mổ kéo dài khoảng 11 giờ. Theo chuyên gia của Nhật, sau khi được ghép phổi, bé có thể sống đến 60,70 thậm chí 80 tuổi.
Ca ghép lần này thuộc đề tài Nghiên cứu ghép thùy phổi hoặc một phần phổi từ người cho sống và người cho chết não. Để chuẩn bị cho ca ghép, Học viện Quân y đã cử cán bộ đi học tập, trao đổi kinh nghiệm ghép phổi trên người tại Bệnh viện Đại học Okayama; đồng thời phối hợp với các bệnh viện trong cả nước chọn bệnh nhân có chỉ định phổi phù hợp. Cháu bé 7 tuổi ở Hà Giang có các chỉ số ghép phù hợp nên được Học viện Quân y cùng Bệnh viện Nhi Trung ương lựa chọn. Các bác sĩ phối hợp chính quyền địa phương tư vấn, vận động gia đình thực hiện ghép phổi cho bé.
Năm 2017, cơ quan chức năng đưa vụ án nhập lậu thuốc xảy ra tại Công ty VN Pharma ra xét xử. Theo kết quả điều tra, Công ty VN Pharma bị cơ quan điều tra xác định đã làm giả hồ sơ nhập khẩu 9.300 hộp thuốc H-Capita 500 mg chữa ung thư từ nhà sản xuất Helix Pharmaceuticals Inc., Canada và được Cục Quản lý Dược cấp phép nhập khẩu.
Vụ án được xét xử vào giữa tháng 8, cựu Chủ tịch VN Pharma Nguyễn Minh Hùng bị tòa tuyên 12 năm tù về tội buôn lậu. Trong phiên xử phúc thẩm cuối tháng 10, tòa tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, điều tra lại, bắt bị can tại tòa.
Sau khi vụ án được xét xử, Thanh tra Chính phủ đã quyết định thanh tra Cục Quản lý Dược. Hiện tại, Thanh tra Chính phủ vẫn chưa công bố kết quả thanh tra tại cục này.
Trước đó, sáng 29/5, tại Khoa Thận nhân tạo có 18 máy chạy thận cho 18 bệnh nhân bị suy thận mãn. Sau 45 phút chạy thận, những bệnh nhân này xuất hiện tình trạng khó thở, buồn nôn, đau bụng… Các bác sĩ đã nỗ lực cấp cứu cho bệnh nhân, song 8 người sau đó lần lượt tử vong. Tai biến được Bộ Y tế đánh giá là sự cố y khoa nghiêm trọng chưa từng có.
Nguyên nhân được nhà chức trách xác định do nguồn nước lọc thận không kiểm định đúng quy trình. Ba người bị bắt trong đó có một bác sĩ. Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình bị cách chức. Vụ án đang trong quá trình điều tra, chưa xét xử. Sau vụ tai biến, toàn bộ cơ sở y tế có dịch vụ chạy thận nhân tạo phải rà soát quy trình chạy thận.
Chăm sóc trẻ sơ sinh sinh non tại Bệnh viện sản nhi Bắc Ninh. Ảnh: Thanh Niên
Sáng ngày 20/11, 4 trẻ sinh non đang điều trị tại BV Sản Nhi Bắc Ninh bất ngờ tử vong khiến dư luận bàng hoàng. Ngay sau đó, Hội đồng chuyên môn đã xác định nguyên nhân 4 trẻ tử vong do sốc nhiễm khuẩn.
Ngay sau khi xảy ra sự việc, Sở Y tế Bắc Ninh đã tạm dừng hoạt động của đơn nguyên sơ sinh, di chuyển hơn 90 trẻ sinh non đang điều trị tại đây đến các BV ở Hà Nội. Đồng thời, BV cũng đã đình chỉ công tác các nhân viên y tế tham gia ca trực để tường trình. Hiện cơ quan chức năng vẫn tiếp tục điều tra, làm rõ.
Năm 2017, lần đầu tiên dịch SXH bùng phát nhanh và kéo dài tại Hà Nội. Dịch bắt đầu từ tháng 5 và bùng phát mạnh mẽ vào tháng 7, tháng 8. Hà Nội ghi nhận gần 35.000 ca mắc sốt xuất huyết và 7 trường hợp tử vong. Đến cuối tháng 11, dịch mới cơ bản được không chế.
THÔNG TIN Y TẾ QUỐC TẾ
1. 5 đột phá y học kỳ diệu nhất năm 2017
Công nghệ y tế đang biến những điều không thể trở thành có thể. Từ chỉnh sửa gen, kiểm soát trí óc đến những vi rút mang các bản sửa lỗi gen đã mang đến những tiến bộ đôi khi giống như trong một bộ phim khoa học viễn tưởng. Dưới đây là 5 tiến bộ y học khiến thế giới trở thành một nơi lành mạnh hơn, tốt hơn vào năm 2017.
Một tuần trước Giáng sinh, FDA đã phê duyệt liệu pháp gen đầu tiên, mở đường cho việc sử dụng rộng rãi kỹ thuật này để giải quyết những căn bệnh tồi tệ nhất hiện nay do các đột biến di truyền. Luxturna đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ FDA cho những người bị bệnh mù lòa bẩm sinh Leber (LCA), khiến thị lực giảm dần tới mức mù hẳn đối với một số bệnh nhân. Luxturna nhắm vào protein RPE65 mà các bệnh nhân LCA không thể sản xuất bình thường bằng cách chèn ADN của protein này trực tiếp vào mắt nhờ một loại vi rút vô hại.
Các vi-rút sẽ tự đến võng mạc, vào tế bào, và tái lập trình bằng cách "nhiễm" vào chúng để bắt đầu sản sinh RPE65 thích hợp và điều chỉnh cơ chế bị lỗi của võng mạc. Tuy Luxturna không hoàn toàn chữa khỏi mù lòa, songnó cho phép bệnh nhân LCA phân biệt được hình dạng và ánh sáng, mang lại cảm giác độc lập và tự do khám phá thế giới thường được những người sáng mắt vui mừng đón nhận.
Liệu pháp này đem lại hy vọng cho những người như Christian Guardino, 17 tuổi, thí sinh cuộc thi America's Got Talent và đã phải điều trị bệnh ở tuổi 13. Guardino cho biết trước khi điều trị bằng Luxturna, cậu không thể nhìn thấy mặt trăng băng ngang qua bầu trời đêm. Bây giờ, "Tôi có thể nhìn thấy các ngôi sao."
Các bác sĩ đắp da cá rô phi đã tiệt trùng lên da trẻ bị bỏng tại Viện Nghiên cứu Jose Frota ở thành phố duyên hải đông bắc Fortaleza, Brazil, ngày 03 tháng 5 năm 2017.
Bệnh nhân bỏng thường phải đối mặt với thời khắc sinh tử và cần được điều trị khẩn cấp khi da bị tuột ra: Nếu chúng không được che phủ để ngăn ngừa nhiễm trùng, bệnh nhân có thể chết.
Ở các nước đang phát triển như Braxin, các lựa chọn giống như ở Mỹ - da người, da lợn, và những loại da nhân tạo được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm – còn rất hạn chế. Tuy nhiên, ở một thị trấn nhỏ ven biển Fortazela, các bác sĩ đã tìm ra một giải pháp khéo léo, hiệu quả và rẻ tiền: da cá rô phi tiệt trùng.
Da cá rô phi có khả năng đặc biệt để bảo vệ và giữ gìn da bị bỏng nhờ lượng collagen dồi dào giúp thúc đẩy liền vết thương và giảm sẹo ở người. Nó cũng giúp cho da cá rô phi duy trì được độ ẩm và có khả năng chống chịu, cho phép chúng trở thành một lớp che phủ chắc chắn mà vẫn mềm mại đối với làn da mỏng manh của bệnh nhân bỏng.
Được đông lạnh và khử trùng, da cá rô phi vẫn tươi và có thể sử dụng trong một vài năm. Ngoài ra da cá rô phi còn làm tăng tốc độ liền vết thương, đòi hỏi ít thay đổi hơn, và làm cho quá trình liền vết thương trở nên ít đau đớn hơn, và da cá rô phi được xem như một phép màu.
Cách điều trị này sẽ không có mặt sớm ở Mỹ do có nhiều giải pháp thay thế khác và việc bảo quản da cá rô phi thực ra có thể còn tốn kém hơn - nhưng đối với các nước đang phát triển không tiếp cận được với các lựa chọn này, có thể khử trùng da cá, và ở những nơi có nguồn cá rô phi dồi dào, thì việc điều trị vết bỏng bằng da cá rô phi không phải là điều gì đó đáng sợ.
Liệt thường là dấu chấm hết đối với những người bị chấn thương tủy sống: Tổn thương đường dẫn mong manh truyền thông tin từ não đến hệ thống thần kinh của cơ thể để cử động – đồng nghĩa với việc cả đời bệnh nhân sẽ không thể cử động được một cách độc lập. Hậu quả của chấn thương tủy sống và liệt đi từ không thể cử động được một chi đến liệt cả tứ chi, không thể cử động được bất kỳ phần cơ thể nào từ cổ trở xuống. Nhưng vào tháng 3 tại Trường Đại học Case Western Reserve, bệnh nhân liệt tứ chi Bill Kochevar đã có thể nghĩ về hành động và thực sự thực hiện được hành động đó lần đầu tiên sau tám năm.
Kết quả này có được là nhờ BrainGate2, một hệ thống gồm một cặp điện cực được cấy vào não của Kochevar liên lạc với một bộ điện cực khác cấy trong cơ cánh tay. Kochevar có thể duỗi cánh tay và cầm nắm đồ vật, một hành động tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi một bộ chỉ dẫn phức tạp từ não đến cánh tay – điều mà những bệnh nhân như anh sẽ không thể thực hiện được nếu không có BrainGate2.
Tôi nghĩ về việc cử động chuyển cánh tay của mình và đã làm được", Kochevar nói. "Tôi có thể duỗi ra và thu vào, đưa lên và hạ xuống". Đối với một người đàn ông mà vừa năm ngoái còn không thể nhúc nhích được cánh tay của mình, đó thực sự là điều tuyệt vời.
Vào giữa tháng 12, một khoảnh khắc trên truyền hình đã khiến nhiều người cảm động, cựu phó tổng thống Joe Biden nắm chặt tay Meghan McCain, con của Thượng nghị sĩ bang Arizona, John McCain, đang chiến đấu với ung thư não - căn bệnh từng giết chết con trai của ông Biden là Beau.
Ông Biden đã nhắc đến một nghiên cứu đột phá đang được tiến hành tại Đại học Pennsylvania mang lại hy vọng cho những người bj căn bệnh ung thư chết người này. Tế bào T thụ thể kháng nguyên thể khám (CAR) có thể tăng cường tuyến phòng ngự đầu tiên của đáp ứng miễn dịch tế bào đối với tác nhân xâm nhập, cho dù đó là ung thư hoặc cúm. Các nhà nghiên cứu tìm cách biến đổi gen những tế bào T này cùng với các phân tử CAR trên bề mặt của chúng sao cho có thể dùng một đội quân tế bào T CART tương tự để nhắm vào và phá hủy các tế bào ung thư.
Đối với bệnh nhân ung thư não, điều này ít nhất có thể kéo dài cuộc sống, và lạc quan hơn, có thể xóa sổ khối u ung thư não, thường rất hung hãn và hay di căn vào các cơ quan khác nên rất khó điều trị. FDA đã ủng hộ hai phương pháp điều trị bằng tế bào T-CAR: Kymriah, dành cho bệnh nhân dưới 25 tuổi bị bệnh bạch cầu nguyên bào lymphô cấp tính, và Yescarta, dành cho bệnh nhân u lympho không Hodgkin. Có thể mất một thời gian để đưa các phương pháp này vào điều trị bệnh nhân ung thư não, nhưng kết quả gần như là kỳ diệu.
Brian Madeux ngồi với bạn gái Marcie Humphrey trong khi chờ nhận liệu pháp chỉnh sửa gen người đầu tiên tại Bệnh viện Nhi Đồng UCSF Benioff ở Oakland, California. Madeux bị hội chứng Hunter, đã được điều trị hôm thứ Hai, ngày 13 tháng 11 năm 2017.
Công nghệ chỉnh sửa gen như CRISPR đã thu hút trí tưởng tượng của các nhà khoa học và những người theo thuyết tương lai, làm dấy lên những tranh cãi đạo đức về những đứa trẻ thiết kế sẵn và những câu hỏi về tính chính xác của việc “chặt nhỏ” các khối ADN hoặc nhào nặn nó để "hoàn thiện" bộ gen của con người. Nhưng từ trước đến nay, việc chỉnh sửa gen mới chỉ giới hạn trong ống nghiệm: Những gen riêng biệt được chỉnh sửa cẩn thận bằng các công cụ bên ngoài cơ thể người. Tuy nhiên, vào tháng 11 năm, lần đầu tiên điều này đã thay đổi.
Brian Madeaux, một bệnh nhân bị hội chứng Hunter (căn bệnh khiến Madeaux không thể tiêu hóa được chất bột đường do không có enzym), đã được tiêm một vi-rút không gây bệnh mang hai protein “ngón tay kẽm” vào người. Nói cách khác, việc chỉnh sửa gen được tiến hành ngay trong cơ thể anh, chứ không phải là bên ngoài, đã đẩy nghiên cứu tiến lên một bước mới.
Các protein của Madeux mang hướng dẫn cho các tế bào để khắc phục vấn đề enzym, sau đó được sao chép vào gan. Điều này sẽ mang lại kết quả vô cùng to lớn: Cơ chế mà Madeux phải chịu đựng trong suốt cuộc đời mình đã được sửa chữa tận gốc một cách chính xác.
Một bác sĩ giải thích: "Chúng tôi cắt ADN của bạn, tách nó ra, chèn một gen vào rồi đính nó lại”. Madeux vẫn đang được theo dõi thường xuyên nhưng anh “căng thẳng và phấn chấn” muốn xem liệu pháp gen này có thể làm được những gì, và nó có ý nghĩa gì đối với hàng triệu người đang mang trong mình những sai sót trong mã di truyền.
Ban Biên tập website Viện