Điều trị kết hợp với artemisinin (ACTs)

Artemisinin, một thuốc quan trọng trong điều trị sốt rét, được chiết xuất từ một cây thuốc cổ truyền, Artemisia annua, là thành phần chính của thuốc qinghaosu Trung Quốc.

Mặc dù tác dụng chống sốt rét của hợp chất này không được phát hiện cho đến năm 1970, KST sốt rét kháng với tất cả các thuốc chống sốt rét khác ở Đông Nam Á dẫn đến việc gia tăng sử dụng artemisinin và các dẫn xuất của nó (artesunate, artemether, hoặc dihydroartemisinin). Ngày nay, các loại thuốc này là một thành phần thiết yếu trong điều trị sốt rét làm ký sinh trùng có thể giảm nhanh chóng từ máu, giải quyết bệnh sốt rét triệu chứng nếu có, và giảm giao bào vận chuyển và do đó làm giảm sự lan truyền bệnh sốt rét.

Để tối ưu hóa điều trị, WHO đưa ra khuyến cáo artemisinin kết hợp với một loại thuốc tác dụng hiệp đồng. Điều này là do artemisinin và dẫn xuất của nó nhanh chóng đào thải khỏi cơ thể. Do đó, hợp chất tác dụng hiệp đồng cần được đào thải tương đối chậm để nó có thể tồn tại ở nồng độ có hiệu lực trong máu cho đến khi tất cả các ký sinh trùng đều bị diệt. Ngoài ra, sự kết hợp này artemisinin đã được bảo vệ, ngăn chặn sự phát triển của KST kháng thuốc do tác dụng của thuốc hiệp đồng trong khi thuốc hiệp đồng cũng được bảo vệ bởi các thành phần của artemisinin. Có năm ACTs được đề nghị để điều trị dòng P.falciparum gây sốt rét không biến chứng ở người lớn và trẻ em:

- Artemether-lumefantrine (AL)

- Artesunate-amodiaquine (AS-AQ)

- Artesunate-mefloquine (AS-MQ)

- Artesunate + sulfadoxine-pyrimethamine (AS+SP)

- Dihydroartemisinin-piperaquine (DHA-PPQ)

Việc sử dụng ACTs đã tăng từ 11 triệu lượt điều trị trong năm 2005 lên 158 triệu vào năm 2009 và 181 triệu vào năm 2010. Điều này có thể sẽ tiếp tục do tầm quan trọng của các loại thuốc này trong kiểm soát bệnh sốt rét và điều trị ca bệnh lẻ tẻ ở các nước tiền loại trừ và giai đoạn loại trừ.

Lưu ý: điều trị bệnh sốt rét tối ưu phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, các loài ký sinh trùng, kháng thuốc, địa phương, và xem xét về tính an toàn.

TS. Phùng Đức Truyền
(Lược dịch từ Trends in Parasitology February 2013, Vol. 29, No. 2)