Cần cảnh giác đối với việc vacxin có thể dẫn tới chủng ký sinh trùng sốt rét có hại hơn

Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Penn State thì có thể tiến triển chủng ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) nguy hiểm hơn nếu sử dụng rộng rãi một loại vacxin sốt rét. Họ đã khám phá ra rằng các KSTSR tiến triển ở những con chuột thí nghiệm được tiêm vacxin đã trở nên nguy hiểm hơn.

Đa số các nhà nghiên cứu vacxin chỉ sử dụng phần nhỏ của KSTSR để tạo một phân tử kháng nguyên để làm một thành phần then chốt trong một loại vacxin sốt rét tinh khiết. Các nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm của GS Read ở Đại học Penn State đã thử nghiệm kháng nguyên AMA-1, một thành phần của vài vacxin sốt rét ứng cử viên hiện đang được đánh giá ở các giai đoạn khác nhau của thử nghiệm lâm sàng để tạo kháng thể chống sốt rét. Kháng thể nhận biết kháng nguyên AMA-1 trên KSTSR và vô hiệu hóa việc nhiễm bệnh sốt rét. Hình dạng của kháng nguyên giúp kháng thể gắn kết chặt vào ký sinh trùng sốt rét, tựa như những mảnh ghép của bộ ghép hình. Vacxin trở nên vô hiệu khi có những đột biến làm thay đổi cấu trúc kháng nguyên của KSTSR khiến cho kháng thể không thể kết hợp vào phần đích của KSTSR. Nghiên cứu của Penn State chỉ ra rằng KSTSR trên chuột tiêm vacxin vẫn tiến triển ngay cả khi không có sự biến đổi rõ ràng nào ở phần đích của kháng thể trên KSTSR

GS GS Read cho biết "Thí nghiệm của chúng tôi dựa trên cơ sở của các nghiên cứu lý thuyết và thí nghiệm trước đó cho rằng một số loại vacxin sốt rét có thể có lợi cho sự tiến triển những KSTSR nguy hiểm hơn".

Nếu vacxin ứng cử viên không hoàn toàn loại bỏ được tất cả các KSTSR, KSTSR còn lại đã có cơ hội để tiến triển. Sau đó muỗi có thể truyền KSTSR này từ người đã được chích ngừa vào vật chủ mới – một quá trình có thể gọi là “rò rỉ” ( leaking) và vacxin trên có thể gọi là vacxin rò rỉ ( leaky vacxin). GS Read đề cập “leaky vacxin tạo ra một tình huống thúc đẩy ký sinh trùng tiến triển ". Nghiên cứu ở Penn State cho thấy KSTSR tiến triển sau khi “ leaking” liên tiếp ở ít nhất 10 con chuột được tiêm vacxin gây ra các triệu chứng sốt rét tồi tệ hơn ở những con chuột không được tiêm vacxin. GS Read đề cập : “ tiêm ngừa bằng loại vacxin sốt rét đặc biệt này có thể tạo điều kiện sinh thái có lợi cho sự phát triển của các KSTSR gây bệnh nghiêm trọng hơn ở những con chuột không được tiêm vacxin. Các ký sinh trùng có thể sống sót trong các vật chủ đã được tiêm vacxin đã mạnh mẽ hơn sau khi phơi nhiễm với vacxin. Miễn dịch tạo ra do vacxin dường như loại bỏ các KSTSR ít nguy hại, nhưng để lại những KSTSR nguy hiểm hơn”.

Vicki Barclay, tác giả chính của nghiên cứu cho rằng kết quả nghiên cứu cho thấy sự cần thiết phải theo dõi tác động lâu dài của bất cứ vacxin sốt rét nào, bởi vì bất kỳ loại vacxin sốt rét nào cũng được coi là “leaky” - tức chúng không đem lại sự bảo vệ hoàn toàn khỏi bệnh tật và bệnh sẽ tiếp tục lây lan, mặc dù với tốc độ chậm hơn. Theo Barclay giải thích, một loại vacxin sốt rét có thể chặn đứng các chủng KSTSR ít độc hại, tạo điều kiện cho những chủng KSTSR nguy hiểm hơn phát triển do nó đã tiến triển đáp ứng với việc tiêm vacxin, nhưng cơ chế chính xác thì vẫn là một bí ẩn, không phải do thay đổi ở phần đích trên KST đối với vacxin. Hiện phòng thí nghiệm của GS Read đang giám sát toàn bộ hệ gen của KSTSR để tìm vị trí chính xác xảy ra đột biến trên DNA của ký sinh trùng.

Các nhà nghiên cứu vacxin hàng đầu hiện nay ngay lập tức chất vấn kết quả trên, và phát biểu rằng chưa từng thấy dấu hiệu của sự thay đổi nguy hiểm nào do vacxin của họ. Các chuyên gia khác đang đặt câu hỏi liệu kết quả này có thể hiện ra ngoài phòng thí nghiệm hay không. TS John Barnwell, một nhà nghiên cứu sốt rét hàng đầu tại Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát bệnh tật cho rằng vẫn an tâm đối với sự tiến triển tự nhiên của bệnh sốt rét. TS John Barnwell phát biểu ở các quốc gia SRLH, người dân đã phơi nhiễm với sốt rét và phát triển miễn dịch với bệnh khi còn trẻ tuổi. Nhưng do quá có nhiều chủng sốt rét nên không bao giờ đạt được miễn dịch hoàn hảo, cũng như sự miễn dịch từ “leaky vacxin” là không hoàn hảo. Tuy nhiên cho đến nay, sốt rét chưa biến đổi trở nên dần nguy hiểm hơn. “ nghiên cứu này là một cách mô phỏng nhân tạo cách thức biến đổi của sốt rét ngoài môi trường tự nhiên”.

Ashley Birkett tại Malaria Vaccine Initiative phát biểu: nhóm nghiên cứu của ông đang theo dõi sự nguy hại của KSTSR như là một phần của một thử nghiệm lâm sàng lớn đối với vacxin RTS,S. Kết quả chưa thấy bất cứ bằng chứng nào đối với loại tác động này.

RTS,S khác với kháng nguyên AMA-1 đã được sử dụng trong nghiên cứu của Vicki Barclay ở điểm nó tấn công KSTSR ở giai đoạn trong gan, hơn là tấn công KSTSR ở giai đoạn trong máu. Các vacxin thử nghiệm khác, hiện ở các giai đoạn thử nghiệm sớm hơn, đều được dựa trên kháng nguyên AMA-1. RTS,S là vacxin sốt rét duy nhất đạt tới mốc thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3, thử trên diện rộng, với sự tham gia của khoảng 16.000 trẻ từ 5 đến 17 tháng tuổi ở bảy quốc gia châu Phi. Những kết quả quả ban đầu cho thấy RTS,S giúp trẻ mắc sốt rét giảm xuống một nửa. Ashley Birkett hy vọng rằng vacxin này sẽ có mặt rộng rãi vào năm 2015.

GS Read phát biểu : "Khái quát từ các mô hình động vật là điều hết sức khó khăn trong bệnh sốt rét, do đó, các nhà khoa học chưa biết liệu kiểu đột biến mới được phát hiện này có thể xảy ra với KSTSR trên người hay không. Điều chúng tôi biết là trong các thí nghiệm của Victoria Barclay tại phòng thí nghiệm của chúng tôi ở Penn State, với ký sinh trùng và các con chuột của chúng tôi, và với kháng nguyên đặc biệt này, các KSTSR trên các con chuột được tiêm vacxin đã tiến triển trở nên nguy hiểm hơn. Còn là một chặng đường dài để có thể đánh giá khả năng quá trình này xảy ra ở người, nhưng kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy việc cần thiết phải cảnh giác đối với việc tiến triển của chủng KSTSR nguy hại hơn. Vacxin là một trong những thành tựu y học có chi phí hiệu qủa nhất mà chúng ta đã đạt được, vì vậy không nghi ngờ gì chúng ta vẫn cần tiếp tục tiến bước trên tất cả các mặt để phát triển một loại vacxin an toàn và hiệu quả chống lại bệnh sốt rét, đồng thời, với những phát hiện mới trong nghiên cứu của chúng tôi, cho thấy việc cần thiết phải tiếp tục một cách thận trọng”. GS Read khuyến nghị các nhà sản xuất vacxin đang tiến hành các thử nghiệm lâm sàng không chỉ nên giám sát sự đột biến ở phần đích của vacxin mà còn nên giám sát toàn bộ hệ gen của KSTSR một cách cẩn thận và nên tiếp tục giám sát khi một vacxin mới được sử dụng rộng rãi.

Victoria Barclay đồng ý rằng nghiên cứu của cô mới chỉ là bắt đầu“ Thông điệp ở nghiên cứu này là phải tiến hành trên toàn bộ các mặt để phát triển một vacxin hiệu quả và an toàn”.

P.QLKH - ĐT

Nguồn:
http://www.sciencedaily.com/releases/2012/07/120731200620.htm
http://www.wcti12.com/lifestyle/health/Vaccine-may-lead-to-more-dangerous-malaria/-/13530662/15916638/-/2y6s9t/-/index.html